LINE : ติดต่อผู้ดูแลเว็บไซต์

ยินดีต้อนรับสู่เพจข่าวท้องถิ่นเพชรบูรณ์

วันพฤหัสที่ 26 ธันวาคม 2024
การเมืองสังคมและวัฒนธรรม

เมืองโบราณศรีเทพ มรดกโลกแห่งที่ 7 ของไทย กับ “จิ๊กซอว์” ประวัติศาสตร์ที่ถูกโจรกรรมไป

ที่มาของภาพ,กรมศิลปากร

คำบรรยายภาพ,เขาคลังนอก ศาสนสถานขนาดใหญ่เนื่องในวัฒนธรรมทวารวดี ตั้งอยู่นอกเมืองโบราณศรีเทพราว 2 กม.

ใต้แสงแดดแรงจ้าของท้องฟ้าเมืองไทย ธนัชญา เทียนดี นักโบราณคดีปฏิบัติการ พินิจไตร่ตรองซากเจดีย์ในเมืองโบราณ “ศรีเทพ” อย่างละเอียด หวังจะไขปริศนาอายุเกือบ 2,000 ปี ในวันที่เมืองโบราณใน จ.เพชรบูรณ์ แห่งนี้ ได้กลายเป็นมรดกโลกแห่งที่ 7 ของไทย

“ในฐานะรัฐบาลและประชาชนไทย ผมขอขอบคุณคณะกรรมการมรดกโลก ที่เห็นคุณค่าของเมืองโบราณศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ นำมาสู่การบรรจุเป็นมรดกโลกแห่งใหม่ในวันนี้” เศรษฐา ทวีสิน นายกรัฐมนตรีไทย กล่าวต่อคณะกรรมการมรดกโลก ที่ได้รับรองบรรจุเมืองโบราณศรีเทพ เป็นมรดกโลกแห่งใหม่ เมื่อวันที่ 19 ก.ย.

อย่างไรก็ดี แม้รัฐบาลไทยจะประสบความสำเร็จในการผลักดันอุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ ให้เป็นมรดกโลกแห่งใหม่ของไทยในรอบ 31 ปี ในการประชุมมรดกโลกสมัยสามัญครั้งที่ 45 ที่จัดขึ้นที่กรุงริยาด ประเทศซาอุดีอาระเบีย ได้สำเร็จ แต่ “จิ๊กซอว์” ประวัติศาสตร์มากมายยังคงหายไป หรือพูดให้ตรง คือ ถูกปล้นไปจากสถานที่แห่งนี้

“โบราณวัตถุที่อยู่ในเมืองศรีเทพ ได้ถูกลักลอบไปอยู่ตามที่ต่าง ๆ ไม่ว่าจะในประเทศ ส่วนตัวของเอกชน หรือต่างประเทศ อย่างเช่น สุริยเทพ ที่พิพิธภัณฑ์นอร์ตัน ไซมอน” ธนัชญา นักโบราณคดีปฏิบัติการ อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ บอกกับสำนักข่าวเอเอฟพี

ธนัชญา วัย 33 ปี พยายามปะติดปะต่อเรื่องราวของเมืองโบราณศรีเทพ ที่ตั้งอยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ราว 200 กิโลเมตร แต่ความพยายามของเธอเจออุปสรรค จากโบราณวัตถุอย่างน้อย 20 ชิ้น ที่ถูกโจรกรรมไป

.

ที่มาของภาพ,กรมศิลปากร

ปัจจุบัน โบราณวัตถุเหล่านี้อยู่ในมือภาคเอกชนทั้งในและนอกประเทศ รวมถึงอย่างน้อย 11 ชิ้น ที่กระจัดกระจายอยู่ตามพิพิธภัณฑ์หลายในสหรัฐฯ รวมถึงพิพิธัภณฑ์นอร์ตัน ไซมอน ในเมืองปาซาเดนา รัฐแคลิฟอร์เนีย

“เหมือนกับว่าเราทำตัวจิ๊กซอว์หายไปที่จะมาต่อเล่าเรื่องราวของเมืองโบราณศรีเทพ” ธนัชญา กล่าว “มันคือผลเสียของการที่โบราณวัตถุถูกแยกออกจากที่ที่เขาเคยอยู่”

.

ที่มาของภาพ,กรมศิลปากร

มรดกโลกแห่งที่ 7 ของไทย

กรมศิลปากร ใช้เวลาขุดตกแต่งและบูรณะเมืองโบราณศรีเทพนาน 10 ปี แปรสภาพเนินเขากลางชุมชน กลายเป็นศาสนสถานขนาดใหญ่ อายุราว 1,500-1,700 ปี ซึ่งมีการประเมินว่ามีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 รองจากอินเดียเท่านั้น

ตามข้อมูลของกรมศิลปากร ระบุว่า อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ เป็นหนึ่งในอุทยานประวัติศาสตร์ 10 แห่งของไทยที่จัดตั้งขึ้นโดยกรมศิลปากร ในปี พ.ศ. 2527

ชื่อ “ศรีเทพ” เป็นการอนุโลมตามพระวินิจฉัยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พระบิดาแห่งวิชาประวัติศาสตร์และโบราณคดีไทย ที่ได้ทรงสันนิษฐานไว้ในคราวเสด็จตรวจราชการเพชรบูรณ์ เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยในปี 2447

.

ที่มาของภาพ,กรมศิลปากร

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ ถือเป็นแหล่งอารยธรรมสำคัญแห่งหนึ่งของไทย สะท้อนการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ที่มีมาอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะวัฒนธรรมทวารวดีและเขมร ที่รุ่งเรืองนานกว่า 800 ปี ก่อนจะทิ้งร้างไปด้วยโรคระบาดร้ายแรงหรือภัยแล้ง ในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 18 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 19 ซึ่งเป็นช่วงก่อนที่วัฒนธรรมสุโขทัยและอยุธยาจะเจริญรุ่งเรืองขึ้นมาแทนที่ ในบริเวณลุ่มแม่น้ำป่าสัก

ส่วนสำคัญต่าง ๆ ของเมืองโบราณศรีเทพ ประกอบด้วยสถานที่ดังต่อไปนี้

อาคารหลุมขุดค้นทางโบราณคดี อาคารจัดแสดงโครงกระดูกมนุษย์และโครงกระดูกช้าง ที่ขุดค้นพบทางโบราณคดีเมื่อปี 2531 สะท้อนการตั้งถิ่นฐานของชุมชนในระยะแรกเริ่มสมัยก่อนประวัติศาสตร์ภายในเมืองโบราณศรีเทพที่มีมากว่า 2,000 ปี ก่อนที่จะมีการพัฒนาขึ้นมาเป็นสังคมเมือง โดยการรับวัฒนธรรมทวารวดีและเขมรตามลำดับ

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ/กรมศิลปากร

ที่มาของภาพ,อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ/กรมศิลปากร

ปรางค์สองพี่น้อง สถาปัตยกรรมในวัฒนธรรมเขมร มีลักษณะเป็นปราสาทที่ก่อด้วยอิฐสององค์ ตั้งอยู่บนฐานศิลาแลงเดียวกัน แม้ส่วนยอดพังทลายไปจนหมดสิ้น แต่องค์เล็กยังหลงเหลือทับหลังศิลาทรายที่มีสภาพสมบูรณ์ประดับอยู่จำหลักเป็นรูปอุมามเหศวร

ลักษณะทางสถาปัตยกรรมและโบราณวัตถุ ทำให้อนุมานได้ว่าปรางค์สองพี่น้อง สร้างขึ้นเพื่อเป็นเทวาลัยเนื่องในศาสนาฮินดู (พราหมณ์) ลัทธิไศวนิกายในราวพุทธศตวรรษที่ 17 แล้วต่อมาจึงได้ถูกเปลี่ยนแปลงเป็นศาสนสถานเนื่องในพุทธศาสนาลัทธิมหายานในรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (พ.ศ. 1724-1760)

บริเวณทางเดินรูปกากบาทด้านหน้าปรางค์สองพี่น้อง มีการค้นพบเทวรูปพระอาทิตย์หรือสุริยเทพผู้เป็นเทพแห่งแสงสว่างและความอบอุ่น สลักจากศิลาทรายที่มีกำหนดอายุอยู่ในราวพุทธศตวรรษที่ 13 ซึ่งนับเป็นหลักฐานสำคัญที่สะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อในศาสนาฮินดูที่เคารพนับถือในพระอาทิตย์หรือสุริยเทพ และมีพิธีกรรมบางอย่างที่เกี่ยวเนื่องกับประเพณีมหาสงกรานต์ที่มีการพบเพียงแห่งเดียวในประเทศไทยปัจจุบัน

.

ที่มาของภาพ,กรมศิลปากร

ปรางค์ศรีเทพ สถาปัตยกรรมเนื่องในวัฒนธรรมเขมร เป็นปราสาทที่ก่อด้วยอิฐตั้งอยู่บนฐานศิลาแลงขนาดใหญ่ อนุมานได้ว่าคงสร้างขึ้นเพื่อเป็นเทวาลัยเนื่องในศาสนาฮินดู (พราหมณ์) ลัทธิไศวนิกายในราวพุทธศตวรรษที่ 16-17 ต่อมามีการพยายามซ่อมแซมดัดแปลงแต่ยังไม่แล้วเสร็จ เพื่อใช้เป็นศาสนสถานเนื่องในพุทธศาสนาลัทธิมหายานในรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ/กรมศิลปากร

ที่มาของภาพ,อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ/กรมศิลปากร

เขาคลังใน ศาสนสถานสำคัญประจำเมืองที่มีขนาดใหญ่ในวัฒนธรรมทวารวดี สร้างขึ้นพร้อมกับสมัยแรกสร้างเมืองในราวพุทธศตวรรษที่ 12 เพื่อเป็นศาสนสถานเนื่องในพุทธศาสนาลัทธิหินยานหรือเถรวาท แล้วต่อมาจึงได้มีการปรับเปลี่ยนเป็นศาสนสถานในพุทธศาสนาลัทธิมหายานในราวพุทธศตวรรษที่ 14 และใช้สอยตลอดมา จนกระทั่งเมืองถูกทิ้งร้างไปในราวพุทธศตวรรษที่ 18

ศาลเจ้าพ่อศรีเทพ ประดิษฐานของเจ้าพ่อศรีเทพ ซึ่งเป็นที่เคารพเชื่อถือของชาวอำเภอศรีเทพและบริเวณใกล้เคียงเป็นอย่างมาก โดยจะมีการจัดงานประเพณีบวงสรวงขึ้นทุกปี

ศาลมีลักษณะเป็นอาคารไม้ทรงไทยสองหลัง อาคารด้านหน้าใช้เป็นที่ประดิษฐานเจ้าพ่อศรีเทพ ส่วนอาคารด้านหลังใช้เป็นอาคารเอนกประสงค์สร้างขึ้นเมื่อปี 2545

องค์เจ้าพ่อนั้น เดิมใช้ประติมากรรมรูปเคารพที่ได้จากเมืองโบราณศรีเทพมาประดิษฐานเป็นองค์สมมติ แต่ต่อมาประมาณปี พ.ศ. 2514-2515 องค์เจ้าพ่อนั้นได้ถูกโจรกรรมไป ประชาชนที่เคารพนับถือจึงได้แกะสลักองค์เจ้าพ่อขึ้นใหม่ตามจินตนาการ และ ความเชื่อ

ส่วนมรดกโลกอีก 6 แห่งของไทย มีดังนี้

มรดกโลกทางวัฒนธรรม 3 แห่ง

  • เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร
  • นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร
  • แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง

มรดกโลกทางธรรมชาติ 3 แห่ง

  • เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่ – ห้วยขาแข้ง
  • ผืนป่าดงพญาเย็น – เขาใหญ่
  • กลุ่มป่าแก่งกระจาน

ความท้าทายต่อจากนี้

นับแต่มีข่าวการผลักดันให้เมืองโบราณศรีเทพ เป็นเมืองมรดกโลกแห่งใหม่ของไทย นักท่องเที่ยวเดินทางเข้ามาเยี่ยมชมมากขึ้นหลายเท่าตัว

“พอดีทราบข่าวจากในทีวีว่า กำลังจะขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกจากยูเนสโก ในการเป็นอุทยาศาสตร์ของประเทศไทย รู้สึกว่าภูมิใจมาก และดีใจ” นักท่องเที่ยวหญิงรายหนึ่ง กล่าว

อันที่จริง ปริมาณนักท่องเที่ยวได้เพิ่มขึ้นมากกว่า 10 เท่าในช่วงปีที่ผ่านมา จนใกล้ศักยภาพที่สถานที่จะเอื้ออำนวย สำหรับการทำนุบำรุงรักษา และป้องกันความเสียหาย

“มันเกินความคาดหมายของผม” สิทธิชัย พูดดี หัวหน้าอุทยานประวัตศาสตร์ศรีเทพ กล่าว พลางมองไปที่จำนวนนักท่องเที่ยวที่เข้ามาถ่ายรูป และเดินเยี่ยมชมอย่างต่อเนื่อง

.

ที่มาของภาพ,กรมศิลปากร

“นักท่องเที่ยวมาที่นี่มากกว่าปีที่แล้วกว่า 10 เท่า เรากำลังใกล้เต็มศักยภาพรองรับ ที่กำหนดไว้เพื่อป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้น” โดยปัจจุบัน จำนวนนักท่องเที่ยวต่อวัน อยู่ที่ราว 2,000 คน

และเมื่อกลายเป็นแหล่งมรดกโลก พนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร เชื่อว่า “จะดึงดูดให้เกิดการเข้ามาท่องเที่ยวเป็นธรรมดา อะไรก็ตามที่ได้รับการรับรองในระดับโลก คนย่อมอยากเข้ามาหาความรู้ อยากเข้ามาท่องเที่ยว จะเข้ามาชม” แต่ทางกรมฯ จะพยายามไม่ส่งเสริมการท่องเที่ยวมากจนเกินที่จะรับไหว และไม่ให้เกิดอันตรายต่อตัวเมืองโบราณ

อย่างไรก็ดี นักวิชาการด้านประวัติศาสตร์บางคน รวมถึง ศิริพจน์ เหล่ามานะเจริญ มองว่า รัฐบาลไทย “ไม่เพิ่มมูลค่า” และ “ปล่อยปละละเลย” แหล่งมรดกโลกมากเกินไป ยกตัวอย่าง อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา ที่ถูกยูเนสโกเตือนถึงการพิจารณา ถอดออกจากแหล่งมรดกโลกมาแล้ว 3 ครั้ง จากปัจจัยเรื่องความเสื่อมโทรม คือ

พ.ศ. 2551 เตือนว่าภูมิทัศน์ไม่สวยงาม

พ.ศ. 2560 เตือนถึงการบุกรุกพื้นที่

พ.ศ. 2564 เตือนถึงโครงการรถไฟฟ้าความเร็วสูง

“พอเราได้มรดกโลกมาแล้ว… ผมไม่เคยเห็นเลยว่า เรามีแผนพัฒนาทำในสิ่งที่ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกของเราไปใช้ประโยชน์ หรือสร้างมูลค่า ในตัวของสังคมหรือชุมชนที่อยู่รอบ ๆ ให้มันได้ประโยชน์อะไรเลย” ศิริพจน์ บอกกับไทยพีบีเอส

“เราไม่เคยเตรียมการว่าจะพัฒนามันไปให้มีมูลค่าเพิ่ม จากแบรนด์ชิ้นนี้ ทำให้เราบางทีเราก็ปล่อยปละละเลย เพราะเราไม่มีแผน”

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ/กรมศิลปากร

ที่มาของภาพ,อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ/กรมศิลปากร

คำบรรยายภาพ,การขุดค้นยังดำเนินต่อเนื่อง

แต่สำหรับนักโบราณคดี อย่าง ธนัชญา ความท้าทายสำคัญในเวลานี้ คือ การทวงคืนโบราณวัตถุที่ถูกโจรกรรมไปจากเมืองโบราณศรีเทพ กลับมาอย่างไร โดยเฉพาะชิ้นหนึ่งที่พบว่าอยู่ที่พิพิธภัณฑ์นอร์ตัน ไซมอน ซึ่งจริง ๆ แล้ว ครอบครองวัตถุโบราณจากไทยมากถึง 9 ชิ้น

พิพิธภัณฑ์นอร์ตัน ไซมอน ยืนกรานว่า ซื้อโบราณวัตถุเหล่านี้มาอย่างถูกกฎหมาย โดยได้ “บำรุงรักษาและจัดแสดงเป็นอย่างดี” เลสลี เดงค์ รองประธานด้านกิจการภายนอก พิพิธภัณฑ์นอร์ตัน ไซมอน กล่าว

อธิบดีกรมศิลปากร ระบุว่า จากนี้จะพยายามทวงคืนโบราณวัตถุเหล่านี้ กลับคืนมา แต่ “ต้องทำด้วยความรอบคอบ” และ “มุ่งมั่นยิ่งขึ้น”

“การได้นำกลับมาสู่แหล่งต้นกำเนิด คือ เมืองโบราณศรีเทพ มันก็จะช่วยให้เห็นว่าเมืองโบราณศรีเทพสำคัญอย่างไร” แต่ “ต้องใจเย็น ๆ นะครับ เพราะเป็นเรื่องของวิธีการก็คือ ทางการทูต” พนมบุตร กล่าว

.

แสดงความคิดเห็นด้วย Facebook

การเมืองสังคมและวัฒนธรรม ล่าสุด

อัพเดทล่าสุด